Spellingprobleem: betaald of betaalt?

Werkwoorden met een voltooid deelwoord zonder (extra) beginstukje ge–

Waarom lastig?

Van sommige werkwoorden klinken de hij-vorm tt en het voltooid deelwoord hetzelfde, terwijl die verschillend geschreven worden. Dat is verwarrend: Wanneer schrijf je betaald, wanneer betaalt? Omdat beide vormen bestaan, geeft een spellingcorrector ook geen waarschuwing als je de verkeerde vorm toepast.

Uitleg

1. Voltooide deelwoorden

Bij de meeste werkwoorden wordt het voltooid deelwoord gevormd met een (extra) beginstukje ge-:
maken – ik heb gemaakt; dansen – ik heb gedanst; worden – ik ben geworden.

Bij sommige werkwoorden krijgt het voltooid deelwoord geen (extra) beginstukje ge.
Bijvoorbeeld werkwoorden die beginnen met be-, ge-, her-, ont-, ver-:
betalen – ik heb betaald;
gebruiken – ik heb gebruikt;
herkennen – ik heb herkend
ontdekken – ik heb ontdekt
verklaren – ik heb verklaard

Dat geldt ook voor sommige samengestelde werkwoorden:
aanvaarden – ik heb aanvaard
ondersteunen – ik heb ondersteund

Als het voltooid deelwoord op een t eindigt, levert dat geen problemen op:
De hij-vorm tt en het voltooid deelwoord schrijf je dan hetzelfde:
hij gebruikt – ik heb gebruikt

Als het voltooid deelwoord op een d eindigt, kan dat wel tot verwarring leiden. Twee werkwoordsvormen klinken hetzelfde, maar worden verschillend geschreven:
hij betaalt – ik heb betaald

2. Persoonsvorm: hij-vorm tt

Belangrijk is de vraag: is het een persoonsvorm of niet?
Is het een persoonsvorm met als onderwerp hij (of is het onderwerp te vervangen door hij)?

Een hij-vorm tt schrijf je altijd als: ik-vorm tt + t.
ik betaal – hij betaalt
ik ondersteun – hij ondersteunt
Een hij-vorm tt mag je niet langer maken om te horen of je een d of een t schrijft.

3. Geen persoonsvorm? Gewone spellingregels

Een voltooid deelwoord is geen persoonsvorm.
Dus gelden daarvoor de gewone spellingregels, zoals langer maken:
Schrijf je gevoeld of gevoelt? Je hoort /gevoelde/, dus schrijf je gevoeld.
En je schrijft gemaakt, want je hoort /gemaakte/.

(Voor het voltooid deelwoord kun je ook de regel van ’t kofschip toepassen:
Staat in het hele werkwoord vóór de eindletters en een medeklinker van ‘t kofschip? Dan eindigt het voltooid deelwoord op een t.
Staat vóór en een andere letter? Dan eindigt het voltooid deelwoord op een d.)

4. Werkwoorden op –den

Ook werkwoorden op –den uit deze groep volgen deze regels.
De hij-vorm tt is de ik-vorm tt (die op een d eindigt) + t.
vermelden – ik vermeld – hij vermeldt
aanvaarden – ik aanvaard – hij aanvaardt

Het voltooid deelwoord van deze werkwoorden op –den eindigt op een d:
ik heb vermeld, ik heb aanvaard

Voorbeelden

Ik heb hem natuurlijk direct … .(herkend of herkent?)
Voltooid deelwoord, geen persoonsvorm, dus gewone spellingregels. Langer maken, herkend, want je hoort /herkende/.
(Of met de regel van ’t kofschip: herkennen – n geen medeklinker van ’t kofschip)

Zij … vaak prachtige verhalen. (verteld of vertelt?)
Persoonsvorm tt, onderwerp hij (of te vervangen door hij): ik-vorm tt vertel + t: vertelt.
(Hij-vorm tt: altijd ik-vorm tt + t, dus niet langer maken om te horen of je een d of een t schrijft.)

Het bericht … niet of er gewonden waren. (vermeld of vermeldt?)
Persoonsvorm tt, onderwerp hij (of te vervangen door hij): ik-vorm tt vermeld + t: vermeldt.
(Hij-vorm tt: altijd ik-vorm tt + t, dus niet langer maken om te horen of je een d of een t schrijft.)

Zij heeft het voorstel ten slotte … . (aanvaard of aanvaardt?)
Voltooid deelwoord, geen persoonsvorm, dus gewone spellingregels. Langer maken, aanvaard, want je hoort /aanvaarde/.
(Of met de regel van ’t kofschip: aanvaarden – d geen medeklinker van ’t kofschip)

Wat … hier? (gebeurd of gebeurt?)
Persoonsvorm tt van het speciale werkwoord gebeuren (het gebeurt, er gebeurt iets). Hij-vorm tt: de (bedachte) ik-vorm tt gebeur + t.
(Hij-vorm tt: altijd ik-vorm tt + t, dus niet langer maken om te horen of je een d of een t schrijft.)

Oefenen

Oefenen met dit spellingprobleem: betaald of betaalt? – andere werkwoorden

Extra informatie

Oefenzinnen bij betaald of betaalt?

Voor alle opgaven bij het spellingprobleem betaald of betaalt? geldt: Elke werkwoordsvorm is een hij-vorm tt óf een voltooid deelwoord op –d. Die keuze is bewust gemaakt. Niet omdat er geen gelijkklinkende voltooid deelwoorden op –t bestaan, maar omdat die nu eenmaal zelden voor spellingproblemen zorgen.

In de korte uitleg op de resultaatpagina staat dan ook niet dat de werkwoordsvorm altijd op een d eindigt als het geen persoonsvorm is. Er staat dat je in dat geval het woord langer mag maken: betaald (want je hoort /betaalde/), zoals het ook gemaakt (want je hoort: /gemaakte/) is.

Bij de korte uitleg wordt steeds genoemd dat je ook de regel van ’t kofschip toe kunt passen om de laatste letter van het voltooid deelwoord te bepalen.

Persoonsvormen op -d

Ook persoonsvormen van sommige werkwoorden met een beginstukje als be-, ge-, enz. kunnen op een d eindigen, zoals ik beland en bereid jij? Dan eindigt het hele werkwoord altijd op –den.
Die lastige werkwoordvormen komen aan de orde bij het spellingprobleem word of wordt?
Zie word of wordt? meer uitleg.